YAKLAŞIM DERGİSİ:KOOPERATİF, TOPLU KONUT VE ÖZEL İNŞAAT MÜTEAHHİTLERİNCE KDV İADESİNİN EN GEÇ KASIM 2005 BEYANNAMESİ İLE İSTENEBİLECEĞİ

                                         YAKLAŞIM DERGİSİ 2005 EKİM

Kooperatif, Toplu Konut ve Özel İnşaat Müteahhitlerince KDV İadesinin En Geç Kasım 2005 Beyannamesi İle İstenebileceği

KOOPERATİF, TOPLU KONUT VE ÖZEL İNŞAAT MÜTEAHHİTLERİNCE KDV İADESİNİN EN GEÇ KASIM 2005 BEYANNAMESİ İLE İSTENEBİLECEĞİ

 

 

 

Yazar: SabriARPAÇ (*)

Yaklaşım Dergisi / Ekim 2005 / Sayı: 154

 

 

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere, 1985 yılında yürürlüğe giren katma değer vergisinin nihai yüklenicisi tüketicidir. Katma değer vergisi mükellefiyeti, mal ve hizmet alışları sırasında satıcılara ödedikleri katma değer vergileri ile satışlarında hesapladıkları katma değer vergilerini beyan etmek mükellefiyetidir. Katma değer vergisi, diğer vergilerde olduğu gibi mükelleflerin mamelekinde veya servetinde bir azaltma meydana getirmez.

Ayrıca, katma değer vergisi, genelde işletmeler için bir maliyet de değildir. Çünkü, bu verginin bünyesindeki indirim sistemi ile yüklenilen vergilerin hesaplanan vergiden indirilmesi öngörüldüğünden verginin mükellefler üzerinde yük olması önlenmiştir. Ayrıca, bazı işlemlerde indirilemeyen katma değer vergisinin mükelleflere iadesi de mümkün bulunmaktadır.

Türkiye’de yapılan ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde sayılan işlemlerin bedelleri üzerinden katma değer vergisi alınmaktadır. Katma değer vergisinin oranı, Kanun’un 28. maddesinin verdiği yetki çerçevesinde Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmektedir.

Bakanlar Kurulu mevcut yetki uyarınca; bazı işlemlerin bedeli üzerinden alınan katma değer vergisi oranlarını genel orandan daha düşük tespit edebilmektedir. Nitekim, Bakanlar Kurulu bu yetkisini muhtelif zamanlarda kullanarak mal ve hizmetlere uygulanacak katma değer vergisi oranlarını tespit etmektedir.

İndirimli oran uygulanan mal ve hizmetlerin satışı ya da imali ile uğraşan mükelleflerin satışlarının indirimli oranda katma değer vergisine tabi olması, ancak alımlarının genel oranda katma değer vergisine tabi olması nedeniyle, yüklendikleri vergiyi indirememeleri sonucunu doğurmuştur.

Bu şekilde indirilemeyen verginin iadesine de imkan verilmediğinden, katlanarak artan indirilemeyen katma değer vergisi mükellefleri finansman yönünden zor duruma düşürmekteydi. Bunun bir sonucu olarak da, indirimli orana tabi işlemler ile ilgili olup, yılı içinde indirilemeyen katma değer vergisinin mükelleflere iadesini sağlamak amacıyla, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29. maddesinin 2. fıkrası hükmü ile indirimli orana tabi işlemlerde iade uygulaması getirilmiştir.

 

II- KOOPERATİF TOPLU KONUT VE ÖZEL İNŞAAT MÜTEAHHİTLERİNE KATMA DEĞER VERGİSİ İADESİ

A- KOOPERATİFLERE, KANUNLA KURULMUŞ SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI VE BELEDİYELERE YAPILAN İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİ İLE ÖZEL İNŞAAT MÜTEAHHİTLERİNİN KONUT TESLİMLERİNDE KDV ORANI

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun geçici 15. maddesi ile 29.07.1998 tarihinden önce bina inşaat ruhsatı almış inşaatlara ilişkin olarak konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir.

Buna göre, 29.07.1998 tarihinden önce bina inşaat ruhsatı alınmış ve aşağıda belirtilen konutların teslimi kısmi istisna niteliğinde olduğundan, istisna kapsamında işlem yapan müteahhitler veya taşeronların yüklendikleri katma değer vergisini indirmeleri ve iade talep etmeleri mümkün bulunmamaktadır.

Daha önceleri genel oran, indirimli oran ve yükseltilmiş oran olmak üzere üçlü bir oran uygulanmaktaydı. Halen yürürlükteki genel oran % 18 olarak, biri % 1, diğeri % 8 olmak üzere iki de indirimli oran uygulanmaktadır.

Dolayısıyla, özel inşaat müteahhitlerinin net alanı 150 m²’ye kadar konut teslimleri ile müteahhit ya da taşeronların 29.07.1998 tarihinden itibaren bina inşaat ruhsatı alınmış inşaatlara ilişkin olarak konut yapı kooperatiflerine yaptıkları inşaat taahhüt işleri ve kanunla kurulmuş sosyal güvenlik kuruluşlarına ve belediyelere sadece 150 m²’ye kadar konutlara ilişkin inşaat taahhüt işleri % 1 oranında katma değer vergisine tabi bulunmaktadır.

Kararnamenin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere; 150 m² faydalı alan koşulu, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri için uygulanamayacak, yukarıda sayılan diğer işlemler için aranacaktır. Yani konut yapı kooperatiflerine yapılacak işin inşaat işi olması ve kooperatifin de konut kooperatifi olması indirimli oranın uygulaması için yeterli görülmüştür.

Anılan mükellefler belirtilen mal ve hizmet teslimleri nedeniyle yüklendikleri ve indirim yolu ile indiremedikleri katma değer vergilerini iade veya mahsup yolu ile talep edebileceklerdir.

B- İADE UYGULAMASINDA ALT SINIR VE DÖNEM

Yukarıda açıklandığı üzere, indirimli orana tabi işlemler nedeniyle yüklenilen fakat yılı içerisinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29/2. maddesi kapsamında iade edilebilmesi için indirilemeyen katma değer vergisi tutarının ilan edilen alt sınırı geçmesi gerekir.

Buna göre, iadenin yapılabilmesi için yıllar itibariyle aşağıdaki asgari limitleri aşan vergi miktarları iadeye konu olabilecektir. Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere 2001 yılına kadar olan hadler Bakanlar Kurulu Kararı ile izleyen yıllarda ise Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri ile tespit edilmiştir.

Nitekim, 2001 yılı haddini tespit eden aşağıda tarih ve numarası yazılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 2. maddesinde; “2002 ve izleyen takvim yılları için bu sınır, bir önceki yıldaki tutarın, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamada, 50 milyon lira ve daha düşük tutarlar dikkate alınmaz, 50 milyon liradan fazla olan tutarlar ise 100 milyon liranın en yakın katına yükseltilir.” denilmektedir. Bu düzenleme nedeniyle 2002, 2003 ve 2004 yılları asgari hadleri Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri ile yapılmıştır.

 

İndirimli Orana Tabi İşlemlere İlişkin Yıllar İtibariyle İade Edilmeyecek Asgari Vergi

İadenin yapılabilmesi için iade tutarının 2004 yılı için 9.100,00 YTL’den az olmaması gerekir. Müteahhitlere de bu tutarı aşan vergi iade edilecektir.

Katma Değer Vergisi 2005/8 numaralı Sirküleri’nde belirtildiği üzere 2004 yılında indirimli orana tabi işlemler nedeniyle yüklendiği ve yılı içinde indiremediği vergiler toplamı, örneğin 20.000,00 YTL olarak tespit edilen bir mükellefe, bu yıla ait 9.100,00 YTL’lik alt sınır düşüldükten sonra 10.900,00 YTL iade edilecektir.

Yani 2004 yılı için saptanan 9.100,00 YTL’lik alt sınıra geçmiş yıllar için saptanan tutarların aritmetik toplamının eklenmesi söz konusu olmayacaktır.

İadenin dönemine gelince, 5035 sayılı Kanunla, Kanun’un 29. maddesinin 2. fıkrasında yapılan değişiklikle, öteden beri uygulanmakta olan yıllık iade sistemi yanında bir de aylık mahsup sistemi getirilmiş; yılı içinde mahsuben iade edilemeyen verginin nakden iade edileceği hükme bağlanmıştır.

Yapılan düzenleme ile, aylık mahsuben iade sistemine geçilmiş, ancak Bakanlar Kurulu’nun mahsuben iade için gerekli aylık vergi sınırını tespit etmemesi ve Maliye Bakanlığı’nın da konuya ilişkin usul ve esasları belirlememiş olması nedeniyle, yıllık esasta iade uygulamasına 2004 yılında da devam edilmiştir.

C- İADENİN YAPILMASINDA SÜRE SINIRI

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 85 Seri No.lu Tebliği’nde, yıllık iade tutarının en geç Kasım ayı beyanname verme süresinin verileceği 20.12.2005 tarihine kadar talep edilmesi gerekir. Bu uygulama daha önceki yıllarda da muhtelif tarihler uygun görülmek suretiyle uygulanmıştı. Maliye Bakanlığı bu süreden sonra yapılan talepleri süresinde yapmadığı gerekçesiyle reddetmekte ve vergi iadelerini yapmamaktadır.

Ancak, Yargıya intikal eden olaylarda Maliye Bakanlığı’nın bu uygulamasının aksi kararlar verilmektedir. Nitekim, Danıştay’a intikal eden bir uyuşmazlıkta; “Yürürlükte bulunan vergi kanunlarında, iade talepleri konusunda herhangi bir süre sınırlandırılması öngörülmediğinden, bu tür taleplerin, vergi kanunlarındaki genel zamanaşımı süresi içerisinde her zaman yapılabileceğinin kabulü zorunludur.” (1)denilmek suretiyle Maliye Bakanlığı’nın süre kısıtlaması yapamayacağı, yani genel tebliğ ile süre kısıtlaması koyamayacağı karara bağlanmıştır (2). Danıştay’ın yerleşik hale gelen bu kararlarına Maliye Bakanlığı’nın da yakın bir tarihte uyacağı tahmin edilmektedir.

 

III- İADE YÖNTEMİ VE SUNULACAK BELGELER

Mükellef öncelikle iade yöntemini seçmelidir. Mükellef iadesini vergilerine mahsup şeklinde veya nakden iade isteyebilir. Nakden istiyorsa teminat mektubu veya yeminli mali müşavirlik katma değer vergisi iadesi tasdik raporuya da inceleme raporuna istinaden isteyebilir.

A- İADENİN BORÇLARA MAHSUBU

İade miktarı asgari tutar olan 9.100,00 YTL’yi aşıyor ve aşan kısım da 2.000,00 YTL’den fazla ise ve iade mahsup şeklinde isteniyorsa bu takdirde iade için yukarıdaki belgeler istenecek; incelemesiz, teminatsız iade yapılacaktır.

Mükellefler mahsubu kendisine ait vergi borcuna, sosyal sigorta prim borçlarına, genel ve katma bütçeli idareler ile belediyelere olan borçlarına, döner sermayeli kuruluşlardan temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine ilişkin borçlarına ve sermayesinin %51’i veya fazlası kamuya ait olan veya özelleştirme kapsamında bulunan işletmelerden temin ettikleri mal ve hizmet bedellerine ilişkin borçlarına isteyebilirler. 85 No.lu KDV Genel Tebliği’nde de belirtildiği üzere, mahsup için vergi dairesine verilecek iade talep dilekçelerine;

- İlgili yıldaki alış ve satış faturaları listesini,

- Yıllık iade tutarının hesaplanmasına ilişkin tabloyu,

eklemeleri iade için yeterli olacaktır.

B- İADENİN TEMİNAT MEKTUBUYLA NAKDEN ALINMASI

İade edilmeyecek asgari tutar olan 9.100,00 YTL’yi aşan iade miktarı 2.000,00 YTL’den fazla ise bu takdirde teminat ve inceleme aranmaksızın iade alınabilmektedir. İade miktarının 2.000,00 YTL’den fazla olması halinde iade, inceleme sonuçlanıncaya kadar banka teminat mektubu karşılığında yapılır. İnceleme sonuçlandığında teminat çözülür. Teminatın çözümü için inceleme beklenmeden yeminli mali müşavirlik katma değer vergisi iadesi tasdik raporu da ibraz edilebilir. İadenin nakden veya teminat karşılığı alınması halinde, mükellefler iade talep dilekçelerine; yukarıda mahsup ile ilgili açıklamalarımızda belirtilen belgeler yanında ayrıca teminat karşılığı alıyorsa bu takdirde iade işleminden önce banka teminat mektubunu da ibraz edeceklerdir.

 

IV- İADENİN YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR TASDİK RAPOLARI İLE ALINMASI HESAPLANMA ŞEKLİ

Yukarıda açıklandığı üzere, nakden talep edilecek iade tutarının 2.000,00 YTL’yi aşması halinde inceleme raporu veya teminat mektubu karşılığında iade yapılmaktadır. Ancak, mükelleflerin istemesi halinde iade, Katma Değer Vergisi Yeminli Mali Müşavirlik Tasdik Sözleşmesine göre de yapılabilmektedir.

İade isteminde bulunan mükellef ile yeminli mali müşavir arasında süresinde düzenlenmiş, tam tasdik sözleşmesi bulunması halinde, iade miktarına bakılmaksızın Yeminli Mali Müşavirlik Katma Değer Vergisi İadesi Tasdik Raporu ile iade teminatsız ve incelemesiz alınmaktadır. Alınacak katma değer vergisi iadesi miktarında herhangi bir iade sınırı bulunmamaktadır.

Mükelleflerin yeminli mali müşavirlerle süresinde imzalanan tam tasdik sözleşmesi bulunmaması halinde, 2004 ve önceki yılların 420.000,00 YTL’ye kadar olan iadeleri yine Yeminli Mali Müşavirlik Katma Değer Vergisi İadesi Tasdik Raporu ile alabilirler. Bu miktarı aşan miktarlar için ise genel esaslara göre iadelerini alabileceklerdir.

Yukarıda açıklandığı gibi, mükelleflerin, yeminli mali müşavirlerle süresinde Kurumlar Vergisi Yeminli Mali Müşavirlik Denetim ve Danışmanlık Tasdik Sözleşmesi imzalamaları halinde iadelerini inceleme raporu ve teminat göstermeden zamanında alabilecekler.

İndirimli orana tabi mal ve hizmetler nedeniyle yüklenilip yılı içerisinde indirilemeyen vergilerin iadesine ilişkin olarak 2004 yılına ait olup, 2005 yılında yapılacak yıllık iade aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

1- İade tutarı vergilendirme dönemleri esas alınarak takvim yılı itibariyle hesaplanacaktır. 2004 takvim yılında iade edilecek vergi, aynı yılın Ocak-Aralık arasındaki oniki aylık vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak tespit edilecektir.

2- İndirimli orana tabi işlemlerde tam veya kısmi istisna kapsamına girenler bu istisnaların uygulanmasına ilişkin genel esaslara tabi olacaktır. İndirimli orana tabi işlemler kısmi istisna kapsamına giriyorsa, işlemlerin bünyesine giren verginin indirim konusu yapılmaması, tam istisna kapsamına giren işlemlere ait yüklenilen vergilerin ise indirim konusu yapılması, indirimle telafi edilememesi halinde, o istisnanın uygulanmasına (örneğin, indirimli orana tabi malların ihraç edilmesi) ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde iade olarak talep edilmesi gerekmektedir. İndirimli orana tabi olup, tam ve kısmi istisna kapsamına giren işlemler dolayısıyla yüklenilen vergiler yıllık iade hesabına dahil edilmeyecektir.

3- İndirimli orana tabi işlemlerin bünyesine giren vergilerin hesabına, genel imal ve idare giderleri ile amortismana tabi iktisadi kıymetler dolayısıyla yüklenilen vergiler de alınabilir. Bu takdirde; 24 ve 36 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri’nde yer alan açıklamalara göre; genel imal ve idare giderleri ile amortismana tabi iktisadi kıymetler dolayısıyla yüklenilen vergilerden bu işlemlere isabet eden tutarlar da iade hesabına dahil edilebileceklerdir.

4- İade tutarının hesaplanmasına her takvim yılının Ocak ayı itibariyle başlanılacaktır. Bu dönemde vergi dairesine verilmiş olan 1 numaralı Katma Değer Vergisi Beyannamesinin “Sonraki Döneme Devreden KDV” ile ilgili 41. satırında bir rakam yok ise, bu dönem için iade doğmayacağından hiçbir hesaplama yapılmayacaktır. Bu satırda, sonraki döneme devreden katma değer vergisi beyan edilmiş olması halinde, Ocak döneminde indirimli orana tabi işlemlerin bünyesine giren vergiler ile indirimli orana tabi işlemler nedeniyle hesaplanan vergi, defter ve belgeler esas alınarak hesaplanacaktır. Bu şekilde hesaplanan indirimli orana tabi işlemlere ait yüklenilen katma değer vergisi tutarı, bu işlemlerden tahsil edilen vergiden az ise bu dönem için iade edilecek vergi çıkmayacaktır. İndirimli orana tabi işlemler nedeniyle yüklenilen verginin bu işlemler nedeniyle hesaplanan katma değer vergisinden büyük olması halinde, indirimli orana tabi işlemler nedeniyle yüklenilen vergiden hesaplanan vergi çıkarılarak indirilemeyen vergi tutarı tespit edilecektir.

Bu tutar, Ocak 2004 beyannamesinin 41. satırındaki tutar ile karşılaştırılacak, küçük olan rakam bu döneme ait iade rakamı olarak hesaplanacaktır.

Yukarıdaki açıklamalarımız YTL’ye geçiş nedeniyle yeniden düzenlenen beyannamelere göre yapılmış olup; iade miktarının 2004 ve öncesi yıllarla ilgili olması ve 2004 yılıyla ilgili olarak iade talebinde düzeltme verilmesini gerektirecek bir durumun olmaması halinde yeniden beyanname verilmesi söz konusu olmayacağından eski beyannamelerde yer alan 28 no.lu satır dikkate alınacaktır.

5- Şubat dönemi hesaplamasına da bu döneme ait beyannamede sonraki döneme devreden katma değer vergisi olup olmadığına bakılarak başlanacaktır. Şubat dönemi beyannamesinde sonraki döneme devreden vergi beyan edilmemişse, bu ay için iade ile ilgili hesaplama yapılmayacağı gibi, Ocak dönemi için hesaplanan bir tutar varsa o da iade hesabına dahil edilmeyecektir. Şubat döneminden sonraki döneme devreden vergi beyan edilmişse, bu dönemde varsa indirimli orana tabi işlemlerin bünyesine giren vergiler ve bu işlemlerle ilgili hesaplanan vergi farkı hesaplanacak, bu fark Ocak ayına ait iade edilebilir vergi tutarı ile toplanacak, bulunan tutar Şubat ayında sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı ile karşılaştırılacak ve küçük olan rakam ilk iki ay için iade edilecek vergi miktarı olarak dikkate alınacaktır.

Şubat döneminde indirimli orana tabi işlemlerin bünyesine giren vergi, hesaplanan vergiden küçükse indirilemeyen vergi olmayacaktır.

Bu durumda Ocak dönemine ait iade rakamı Şubat dönemi beyannamesinin 41. satırındaki rakamla karşılaştırılacak, küçük olan rakam Şubat dönemi iade rakamı olacaktır.

6- Bu hesaplamaya 2004 yılı Aralık dönemine kadar aynen devam edilecektir. Yani hesaplama yapılacak ayda sonraki döneme devreden katma değer vergisi beyan edilmemişse hiç hesaplama yapılmayacak ve önceki aylardan gelen iade rakamı da sıfırlanmış olacaktır.

7- Aralık 2004 dönemine kadar her ay sonraki döneme devreden katma değer vergisi beyan edilmişse, Aralık dönemindeki indirimli orana tabi işlem bedeli üzerinden hesaplanan vergi, bu işlemlerle ilgili yüklenilen vergiden indirilecek, varsa Kasım dönemi iade tutarıyla toplanacak ve bu toplam ile Aralık dönemi beyannamesinin 41. satırındaki rakam karşılaştırılacaktır. Küçük olan rakam 2004 yılı iade tutarı olarak ortaya çıkacaktır.

8- 92 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile indirimli orana tabi işlemlerde iade edilecek verginin alt sınırı 2004 yılı için 9.100 YTL olarak belirlemiştir.

9- 85 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nde, indirimli orana tabi teslim ve hizmetlerde bulunan mükelleflerin, sözü edilen Tebliğlerdeki açıklamalara uygun olarak hesaplanan ve ilgili yıl için geçerli alt sınırı aşan iade tutarlarını, izleyen yılın Kasım dönemine kadar (bu dönem dahil) verilecek 1 numaralı Katma Değer Vergisi Beyannamelerinin herhangi birisinde, sonraki döneme devreden vergi tutarından çıkarılmak suretiyle iadesini talep edebilecekleri açıklanmıştır. Dolayısıyla, 2004 yılı içinde indirimli orana tabi işlemlerden doğan iadeler, Ocak 2005 döneminden başlamak üzere Kasım 2005 dönemi beyannamesine kadar (bu dönem dahil) herhangi bir dönemde verilecek Katma Değer Vergisi Beyannamesinde sonraki döneme devreden vergi tutarından çıkarılmak suretiyle iade talep edilebilecektir.

Ancak 2005 yılı için hesaplanan iade tutarı ile iadenin talep edileceği döneme kadar verilen Katma Değer Vergisi Beyannamelerinin 41. satırlarındaki tutarları ile de karşılaştırılması gerekmektedir. 2005 yılının Ocak döneminden iadenin talep edildiği döneme kadar herhangi bir dönemde ödenecek vergi beyan edilmişse, iade tutarı indirimle giderilmiş olduğundan iade edilecek katma değer vergisi kalmayacaktır.

İadenin talep edildiği döneme kadar hiç ödenecek vergi olmaması, verginin sürekli olarak sonraki döneme devretmesi 2004 yılı iade tutarından daha düşük bir tutarda sonraki döneme katma değer vergisi beyan edilmişse, bu takdirde iade tutarı en fazla bu rakam olacaktır (3).

 

(3)         Şükrü KIZILOT, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Uygulaması (föy-volant), C: 4 Yaklaşım Yayınları, s. 1457-1458/1